Përballë Regjistrimit Fetar.

Besnik Sinani.

Regjistrimi i popullsisë filloi pas polemikash të nxehta ku oponentët, duke vënë theksin tek regjistrimi etnik, akuzuan qeverinë për as më pak e as më shumë se tradhëti kombëtare. Përgjigja e qeverisë shpesh pati konotacione fetare. Kryeministri Berisha i quajti oponentët “njerëz pa zot,” ndërsa ministri Pollo i quajti “haxhiqamilistë.” Në sytë e qeverisë, me sa duket, oponentët janë ose ateistë ose regresistë islamikë!!! Gjithë kjo tregon dhe një herë – a thua se kishim nevojë për një tjetër demonstrim – nivelin e debatit publik.

Në anën tjetër, prej vitesh propozohet një regjistrim fetar, që kërkohet të reflektojë rikonfigurimin që diktoi inkuizicioni kundra fesë i regjimit komunist, me qëllim që, siç shprehet sociologu Fatos Tarifa, të thyhet klisheja e një shumice myslimane e Shqipërisë. Një regjistrim që do tregonte se Shqipëria nuk ka më një shumicë myslimane gjykohet se do i shërbejë imazhit të vendit në sytë e Evropës. Edhe këtu, gjykimi mbi fenë nuk ka të bëjë në mënyrë primare me shkallën e religjiozitetit të popullsisë, por me gjykimin e fesë si të ndërvarur me politikat identitare që pasuan rrëzimin e murit të Berlinit. Përkundër kërkesës së mbajtjes larg të fesë nga politika, gjykimi dhe veprimi mbi identitetet fetare është kryekëput i politizuar.

Jose Casanova, një nga sociologët më të njohur sot në studimin e sociologjisë së religjionit, shkruan në një artikull studimor (në Rethinking Secularism, Oxford University Press, 2011) se “ne dimë në mënyrë faktike se amerikanët ashtu si evropianët u gënjejnë mbledhësve të sondazheve [ për fenë ]. Amerikanët egzagjerojnë religjiozitetin e tyre, duke pretenduar se shkojnë në kishë e falen më shpesh nga sa ndodh faktikisht… dhe se nuk duhet besuar religjioziteti i tyre i vetë-deklaruar.” Arsyeja e këtij egzagjerimi, sipas Casanova, shpjegohet nga besimi i të pyeturve se të jesh amerikan modern përfshin, gjithashtu, të jesh fetar.

Ndërsa evropianët, nëse dhe kur gënjejnë e bëjnë këtë në drejtim të kundërt, duke u përpjekur të minimizojnë religjiozitetin e tyre. Kjo mospërputhje shpjegohet, sipas Casanova, me idenë se të qenit religjioz nuk shihet si një atribut pozitiv në një kulturë predominante sekulare, meqënëse në Evropë, në dallim nga ShBA, meret i mirëqënë identifikimi i të qenit modern dhe të qenit i sekularizuar dhe ku të qenit i sekularizuar kuptohet si të kesh lënë pas krahëve fenë.

Teksa artikulli adreson zhvillimet aktuale të idesë së sekulares, mund të na shtyjë të mendojmë rreth çfarë pritshmërie kemi nga vetëdeklarimi i fesë dhe çfarë përfytyrimi është ngritur mbi të qenit një shqiptar modern dhe evropian, se çfarë përfytyrimi mbi të qenit modern dhe evropian, u është predikuar shqiptarëve nga elitat politike dhe kulturore, ekskluzivisht në lidhje me fenë.

Maria Todorova, në librin e saj Imagining the Balkans (Oxford University Press, 2009), citon ish-kryeministrin Gramoz Pashko të deklarojë se: “”[E vetmja shpresë për Shqipërinë është gjenerata e re], që e ka dashur civilizimin evropian dhe vlerat e krishtera.” Ky apel i sinqertë ndaj vlerave të krishtera nga një vend që përpara se të bëhej ateist ishte 70% mysliman,” shkruan Todorova, “indikon naivitetin dhe mungesën e llustrës së ligjërimit të ri politik shqiptar, që nuk ka zotëruar ende fasadën e nderuar të fjalorit pluralist. Është, gjithashtu, tregues i instiktit të drejtë politik të elitës së re politike, që nuk është mashtruar nga pretensa mbireligjioze, joracore dhe joetnike e universalizmit dhe pluralizmit të ligjërimit të Evropës apo Perëndimit.”

Le të përmendim këtu, gjithashtu, disa qëndrime e deklarime të njohura në adresë të këtij dimensioni të ndërlidhjes së fesë me të qenit evropian për shqiptarët pas komunizmit. Një figurë ikonë e kulturës shqiptare, si Ismail Kadare, i sugjeroi kreut të fundit komunist, Ramiz Alisë, që kur Shqipëria po merte hapin e lejimit të fesë, të lejonte hapjen e kishave, por jo të xhamive, duke lidhur identitetin fetar me qënësinë evropiane. Në 2005, ish presidenti Moisiu deklaroi në Angli, siç është ndërkaq e mirënjohur, se shqiptarët janë në esencën e tyre të krishterë, duke përshkruar islamin si një fe të mbi-vendosur në shtratin natyral, por gjithsesi sipërfaqsor dhe i huaj. Presidenti Topi, në përshëndetjen drejtuar Konferencës Ipeshkvore të mbajtur në Tiranë këto ditë, i atribuon Papa Klementit XI projektimin e zgjimit kombëtar të shqiptarëve në Kuvendin e Arbërit (1703), një copë kohë të mirë përpara se ideja e “zgjimit kombëtar” të ishte perceptuar në ndonjë cep tjetër të botës. Por shkarjet historike të Presidentit Topi, apo disbalancat në kuriz të barazpeshës dhe neutralitetit të shtetit ndaj fesë nuk janë çështja më e rëndësishme këtu. Ajo që vlen të dallohet në këtë proçes regjistrimi është se elitat në Shqipëri nuk po ndërmarin thjesht regjistrimin e një realiteti të shtratit social të periudhës post-komuniste. Elitat në mënyrë të qartë kanë ndërmarë krijimin e një realiteti fetar të shtratit social, që përputhet me vizionin e tyre për qënësinë evropiane e për rjedhojë moderne të shqiptarëve.

Mbi këto premisa mund të kuptojmë dhe thirjen e politikanit Zef Bushati kohët e fundit në mbështetje të ambicjeve presidenciale të kreut të parlamentit, Jozefina Topallit, drejtuar “vëllezërve myslimanë,”që të kuptojnë rëndësinë e zgjedhjes së nje presidenteje katolike: “Duke kërkuar mirëkuptimin e vëllezërve tanë shqiptarë të komunitetit mysliman, me të cilët na bashkon gjaku, gjuha e kombi, kërkojmë që edhe ata të mbështesin kandidaturën e zonjës Topalli për Presidente të Republikës së Shqipërisë.” Është për tu vënë në dukje, se jo shumë kohë më parë shqiptarët patën në të njëjtën kohë jo vetëm presidentin (Moisiu) por edhe kryeministrin (Nano) me origjinë ortodokse dhe nuk pati ndonjë revoltë myslimane dhe as nuk u kërkua aprovimi i tyre paraprak. Por duhet vënë në dukje se, e veçanta e asaj që Bushati po propozon është që prejardhja fetare e një politikani të konsiderohet si kredi politike në rezumenë e një politikani. Sipas një editoriali tek gazeta Korieri pak vite më parë, mbiemri “Islami” i politikanit Kastriot Islami e bënte të papërshtatshëm për ministër të jashtëm e për rjedhojë, mund të themi se konsiderohet si njollë në biografinë politike.

Është sigurisht e tepërt të shtojmë se këto qëndrime ndaj fesë nuk motivohen nga ndonjë shqetësim për të ardhmen në amëshim të shqiptarëve, por nga instrumentalizimi i fesë për politika të ditës, ku pretensa e laicitetit është nxjerë prej kohe nga dritarja.

[five-star-rating]